Námsefnið í Verkefnabanka Heimspekitorgsins miðar að því að efla samræðufærni nemenda með því að glíma við heimspekilegar spurningar. Færni í samræðu byggir á ýmsum þáttum sem skilgreindir eru sem lykilhæfni í Aðalnámskrá grunnskóla 2013. Lykilhæfni sem námsefninu er ætlað að stefna að eru:
- Tjáning og miðlun. Við lok grunnskóla á nemandi að geta:
- tjáð hugsanir sínar, hugmyndir og tilfinningar á skipulegan, skýran og viðeigandi hátt,
- brugðist með rökum við upplýsingum og hugmyndum sem eru á margvíslegu formi, tekið þátt í rökræðum um viðfangsefni og rökstutt mál sitt af yfirvegun og tekið tillit til ólíkra sjónarmiða
- Skapandi og gagnrýnin hugsun. Við lok grunnskóla á nemandi að geta:
- spurt rannsakandi spurninga, skipulagt eigin áætlun og endurskoðað ferli við efnistök og úrvinnslu verkefna
- skilgreint og rökstutt viðmið um árangur
- verið óhræddur að nýta sér mistök og óvæntar niðurstöður á gagnrýninn og skapandi hátt og séð í þeim nýja möguleika
- tekið upplýsta afstöðu til gagna og upplýsinga, dregið ályktanir og skapað eigin merkingu
- beitt mismunandi sjónarhornum, gagnrýninni hugsun við mótun og miðlun viðfangsefna á skapandi hátt.
- Sjálfstæði og samvinna. Við lok grunnskóla á nemandi að geta:
- tekið frumkvæði í námi sínu og verið sjálfstæður og ábyrgur í vinnubrögðum
- gert sér grein fyrir hvernig hann nýtir styrkleika sína og hefur skýra sjálfsmynd
- unnið með öðrum og tekið á jákvæðan hátt þátt í samskiptum og lagt sitt af mörkum í uppbyggilegu samstarfi
- verið leiðandi í samstarfi og borið ábyrgð í útfærslu leiða að sameiginlegum markmiðum
- nýtt hæfni sína til að vera virkur og ábyrgur borgari í lýðræðislegu samfélagi
- tekið leiðsögn og gagnrýni á uppbyggilegan hátt og að sama skapi sett eigin gagnrýni uppbyggilega fram
- Nýting miðla og upplýsinga: Við lok grunnskóla á nemandi að geta:
- nýtt fjölbreytta miðla og hjálpartæki á ábyrgan hátt við að leita upplýsinga og til stuðnings í námi sínu,
- sýnt ábyrgð í meðferð upplýsinga og heimilda ogverið meðvitaður um siðferðislegt gildi ábyrgrar netnotkunar og tekur ábyrgð á eigin samskiptum á neti og netmiðlum.
- Ábyrgð og mat á eigin námi. Við lok grunnskóla á nemandi að geta:
- gert sér grein fyrir hvernig hann getur hagnýtt sterkar hliðar sínar á skapandi hátt í námi og haft skýra sjálfsmynd
- sett sér raunhæf markmið um frammistöðu og framvindu eigin náms, unnið eftir þeim og lagt mat á hvernig til hefur tekist
Til að ná hæfniviðmiðunum er námsefnið byggt upp til að þjálfa ákveðna færni og viðhorf og viðhorf nemenda. Færni- og viðhorfa markmiðum er raðað á 3 þrep sem hægt er að vinna eftir óháð aldri nemenda. Nemendur á hvaða aldri sem er þurfa að hafa tileinkað sér markmiðin á þrepi 1 til þess að hafa forsendur til að ná markmiðum á þrepum 2 og 3. Markmiðin á þrepi 3 eru talsvert flókin og sérhæfð og því ekki ástæða til að stefna að þeim fyrr en á unglinga- og framhaldsskólastigi.
Færnimarkmið þrepi 1:
- Nemandi hlustar og horfir á þann sem talar
- Nemandi virðir það að einn tali í einu
- Nemandi spyr heimspekilegra spurninga
- Nemandi segir skoðun sína
- Nemandi segir „ég er sammála/ósammála… um… af því að… “
- Nemandi getur bent á tengsl milli tveggja eða fleiri hugmynda (t.d. „… er eins og…” eða „… er allt öðruvísi en…”)
- Nemandi rökstyður mál sitt
- Nemandi notar dæmi
Viðhorfamarkmið þrepi 1:
- Nemandi sýnir forvitni
- Nemandi einbeitir sér að viðfangsefninu
- Nemandi þorir að segja skoðun sína
- Nemandi sýnir vilja til að útskýra mál sitt
- Nemandi sýnir vilja til að skilja aðra
- Nemandi sýnir vilja til að hugsa með öðrum
Færnimarkmið þrepi 2:
- Nemandi notar gagndæmi
- Nemandi byggir á því sem á undan er sagt
- Nemandi dregur rökréttar ályktanir
- Nemandi getur bent á forsendur hugmynda
- Nemandi tengir hugmyndir í flokka eftir sameiginlegum einkennum (Categorize)
- Nemandi getur greint góð rök frá slæmum rökum
- Nemandi leiðréttir sjálfan sig í ljósi nýrra raka Nemandi notar spurningar til að stjórna og dýpka samræðuna (sókratískar spurningar)
Viðhorfamarkmið þrepi 2:
- Nemandi sýnir vilja til að rannsaka ágreining
- Nemandi hefur hugrekki til að setja fram sjálfstæða skoðun og spurningu
- Nemandi þorir að gagnrýna eigin hugmyndir og annarra
- Nemandi viðurkennir eigin vanþekkingu
- Nemandi getur sleppt eignarhaldinu af hugmynd og eignað hópnum hana
Færnimarkmið þrepi 3:
- Nemandi getur nefnt hugtak til að gera grein fyrir ákveðnum hugmyndum (conceptualize)
- Nemandi gerir greinarmun á staðreyndum og gildum
- Nemandi þekkir muninn á afleiðslu og tilleiðslu
- Nemandi þekkir algengustu rökvillur
- Nemandi finnur faldar forsendur
- Nemandi getur útskýrt ólík sjónarmið
- Nemandi gagnrýnir uppbyggilega
Viðhorfamarkmið þrepi 3:
- Nemandi sýnir næmni fyrir tilfinningalegum viðbrögðum annarra
- Nemandi byggir upp samstarf með því að hjálpa öðrum í samræðunni
- Nemandi sýnir frumkvæði í að beita gagnrýninni hugsun og umhyggju
- Nemandi virðir skoðanir annarra þannig að þær geta raunverulega haft áhrif á hugsun hans
- Nemandi heldur aftur af eigin hugmynd í þágu rannsóknar
Verkefnabanki Heimspekitorgsins 